Coenraad ter Kuile (1781 – 1852) kun je beschouwen als de Da Vinci van Twente. Hij brouwde bier, zat in de textiel (bombazijn, om precies te zijn) en was sterrenkundige. Maar bovenal uitvinder. Of: ‘knutselaar’, zoals hij het zelf uitdrukte. Zo maakte hij zijn eigen telescoop – en dat is, zelfs met de huidige technieken, niet gemakkelijk – en een tellurium. Dat is net zoiets als het planetarium van tijdgenoot Eise Eizinga, maar dan op een grote tafel. De lokale televisiezender 1Twente besteedt op 8 juni 2022 aandacht aan hem en aan een hedendaagse Twentse uitvinder – klik hier.
Garenwinder en zonnewijzer
Het tellurium ging verloren bij de Enschedese stadsbrand van 1862. Net als vrijwel al zijn andere vindingen. Van Coenraad ter Kuile resten nog vier objecten: twee portretten van Coenraad en zijn vrouw Sara Lemker (privébezit in de familie), de zonnewijzer op de zuidgevel van de Grote Kerk in Enschede en een model van een garenwinder. Dat laatste apparaat is een typisch voorbeeld van hoe de textieltelg te werk ging. Het was zijn oplossing voor het probleem van een garenhandelaar, die na ieder bezoek aan een potentiële klant van zijn kluwens garen weer toonbare verkoopwaar moest zien te maken. De man werd er gek van, Ter Kuile schoot hem te hulp.
Zijn belangrijkste vinding, zo vermoedt collectiebeheerder Edwin Klokker, is de naadloze brandslang. Voor Ter Kuile bestonden die slangen uit een lange lap rechttoe rechtaan geweven canvas, die werd dubbelgeslagen en dichtgenaaid of geklonken. Als er druk op werd gezet, lekten ze als de ziekte. Na Ter Kuile konden branden met veel meer waterdruk worden bestreden. Het heeft de Enschedese stadsbrand niet kunnen voorkomen, maar Ter Kuile zal met zijn vinding tal van rampen hebben kunnen afwenden.